Ο χαμένος πίνακας του Ραφαήλ

Του Iain Pears. Μετάφραση Βιργινία Γάκα. Εκδόσεις Opus Magnum 2006.

Ο σχεδόν άγνωστος πίνακας του ασήμαντου ζωγράφου Μαντίνι με τίτλο "Ανάπαυση κατά τη φυγή στην Αίγυπτο" που βρίσκεται στην μικρή εκκλησία της Σάντα Μπάρμπαρα στη Ρώμη, προσελκύει ξαφνικά το ενδιαφέρον των πάντων: συλλεκτών, εμπόρων έργων τέχνης, ιστορικών τέχνης, υψηλόβαθμων στελεχών του Εθνικού Μουσείου της Ρώμης και κυρίως του Εθνικού Σώματος Δίωξης Κλοπών έργων Τέχνης.

Αιτία: η ανακάλυψη του νεαρού Τζόναθαν Άρτζιλ, ότι στην πραγματικότητα πρόκειται για έναν επιζωγραφισμένο πίνακα του Ραφαήλ. Ο εν λόγω κύριος, είναι ιστορικός τέχνης που εκπονεί τη διδακτορική του διατριβή με θέμα τον Μαντίνι και στο συμπέρασμα αυτό οδηγήθηκε από τις μελέτες του. Ο ίδιος ανακάλυψε και την κλοπή του. Κατά παράδοξο τρόπο όμως, θεωρείται υπαίτιος της κλοπής και συλλαμβάνεται.

Ο Ταντέο Μποττάντο, αρχηγός του Εθνικού Σώματος Δίωξης Κλοπών έργων Τέχνης και η βοηθός του Φλάβια ντι Στέφανο, καλούνται να διαλευκάνουν την υπόθεση. Στην πορεία όμως αποδεικνύεται ότι παίζονται πολλά και συμφέροντα και διακυβεύονται υπολήψεις ανώτερων αξιωματούχων. Έτσι η έρευνά τους δυσκολεύει ολοένα και περισσότερο. Το έργο αγοράζεται από το Ιταλικό κράτος σε δημοπρασία έναντι ενός αστρονομικού ποσού. Κατά τη διάρκεια μιας δεξίωσης πυρπολείται. Ένας από τους συντηρητές του, που υποτίθεται γνωρίζει πράγματα δυνάμενα να βλάψουν αρκετούς ιθύνοντες, δολοφονείται. Και ενώ όλοι θρηνούν την απώλεια, ο Άρτζιλ, που στο μεταξύ έχει αποφυλακιστεί και βοηθάει στις έρευνες, δηλώνει ότι είχε κάνει λάθος: ο πίνακας είναι Μαντίνι και μόνο Μαντίνι. Και πάλι όμως θεωρείται βασικός ύποπτος του φόνου. Για να γλυτώσει πρέπει να βρει τον ένοχο.

Μαζί λοιπόν με τη Φλάβια δημιουργούν ένα τρομερό ντουέτο που εντρυφώντας σε βιβλιοθήκες και ξεχασμένα αρχεία, αλωνίζοντας την Ευρώπη και ρισκάροντας τη ζωή τους, στο τέλος θα επιτύχουν και τα δύο: και ο δολοφόνος θα βρεθεί, και ο εμπρηστής του πίνακα, αλλά κυρίως θα ξαναεντοπιστεί το έργο του Ραφαήλ.

Συμπαθητικό, αλλά με περιορισμένες αξιώσεις βιβλίο, διαβάζεται ευχάριστα και γρήγορα, αποτελώντας ιδανικό καλοκαιρινό ανάγνωσμα. Επιπρόσθετα μας προσφέρει πολλές γνώσεις για τον κόσμο της Αναγεννησιακής ζωγραφικής, των μεταγενέστερων απομιμήσεων, της συντήρησης των έργων, των τρόπων πλαστογράφησης, των μέσων πιστοποίησης της γνησιότητας ενός έργου ....και τον κόσμο των εργαζομένων στο Μουσείο.

Η χαμένη βιβλιοθήκη του Δημητρίου Μόστρα

Του Δημήτρη Μαμαλούκα, εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2007

Ο Δημήτριος Μόστρας είναι ιστορικό πρόσωπο, συλλέκτης βιβλίων, που έζησε στις αρχές του 19ου αι. Δημιούργησε μια τεράστια βιβλιοθήκη που με το πέρασμα των χρόνων χάθηκε. Αν υποτεθεί ότι ανακαλυπτόταν σήμερα, θα αποτελούσε ένα από πολλές απόψεις πολύτιμο εύρημα.

Πάνω σ΄αυτόν τον καμβά, ο συγγραφέας κεντά μια αστυνομική ιστορία αγωνίας που διαδραματίζεται το 2005 στη Ρώμη.

Η δράση κινείται σε δύο τροχιές.

Στην πρώτη παρακολουθούμε τις δραστηριότητες μιας ομάδας εξολοθρευτών που εντοπίζει και δολοφονεί "δράκους", άτομα που στο παρελθόν είχαν βιάσει και σκοτώσει νεαρά κορίτσια και τώρα έχουν αποφυλακιστεί. Εννοείται ότι τα μέλη της δρουν παράνομα, αν και καθοδηγούμενα από εντελώς κατανοητά ψυχολογικά κίνητρα, μιας και τα παιδιά τους υπήρξαν θύματα δολοφόνων-βιαστών.

Στη δεύτερη τροχιά, ο Νικόλα Μιλάνο, ένας ελληνοϊταλός που έχει στην κατοχή του μια μεγάλη συλλογή πολύτιμων παλιών βιβλίων και την ξεπουλά σταδιακά για να επιβιώσει, προσπαθεί να βρει τη χαμένη βιβλιοθήκη του Δημητρίου Μόστρα. Τον ίδιο στόχο έχουν δύο ακόμα συλλέκτες. Αναπόφευκτα οι δρόμοι τους θα συναντηθούν, τα συμφέροντά τους θα εμπλακούν και η δράση θα μεταφερθεί για λίγο στη Βενετία, για να κορυφωθεί στον πυργίσκο μιας έπαυλης, όπου στεγάζεται μια βιβλιοθήκη σπάνιων βιβλίων. Το σκηνικό, εσκεμμένα ή όχι, παρουσιάζει ένα μακρινό απόηχο από τη βιβλιοθήκη του μοναστηριού που περιγράφεται στο "Όνομα του Ρόδου".

Και ο προς εξιχνίαση φόνος; α, μην ανησυχείτε. Υπάρχουν πολλά πτώματα.

Η Αστυνομία παραπαίει ανάμεσα στις δύο φαινομενικά ασύνδετες τροχιές, προσπαθώντας να εντοπίσει την ομάδα των εκτελεστών και το δολοφόνο της Ντανιέλα, της κοπέλας του Μιλάνο.

Καλό είναι να μην αποκαλύψουμε τίποτα άλλο.

Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα στο οποίο κυριαρχεί το άλογο πάθος. Πάθος για τυφλή εκδίκηση, πάθος ερωτικό, πάθος των μισότρελων συλλεκτών που χωρίς καμιά επιστημονική δεοντολογία κυνηγούν το σπάνιο βιβλίο μόνο για να κορέσουν τις ορέξεις τους.

Δεν είναι το καλύτερο βιβλίο που έχω διαβάσει, είναι όμως ένα βιβλίο αξιώσεων. Διανθισμένο με πληροφορίες από τον άγνωστο και συναρπαστικό κόσμο των εκδοτών, των βιβλιοφίλων και των απαρχών της τυπογραφίας, μας κινεί το ενδιαφέρον να ασχοληθούμε με το θέμα. Την περιέργειά μας αυτή καλύπτει το ιδιαίτερα κατατοπιστικό γλωσσάρι στο τέλος και η παράθεση βιβλιογραφίας.

Το συνιστώ ανεπιφύλακτα.

Πυθαγόρεια εγκλήματα

Του Τεύκρου Μιχαηλίδη, εκδ. Πόλις, Αθήνα 2006.

Το οπισθόφυλλο γράφει: Αθήνα, 1929. Ο μαθηματικός Στέφανος Κανταρτζής βρίσκεται νεκρός στο δωμάτιό του. Ο επιστήθιος φίλος του, επίσης μαθηματικός, Μιχαήλ Ιγερινός, καλείται για να αναγνωρίσει το πτώμα. Όρθιος μπροστά στο νεκρό φίλο του, ο Ιγερινός αναπολεί τα κάπου τριάντα χρόνια της γνωριμίας τους. Την πρώτη τους συνάντηση, σ' ένα μαθηματικό συνέδριο του 1900, τις παρέες τους με την αβάν γκαρντ της παρισινής διανόησης, τις περιπλανήσεις τους στο Παρίσι της Μπελ Επόκ, τους Βαλκανικούς Πολέμους, το Διχασμό, τη Μικρασιατική Καταστροφή. Θυμάται τις θυελλώδεις μαθηματικές τους διαφωνίες, τους έρωτές τους, τις πολεμικές τους περιπέτειες. Ο ήχος μια ρομβίας τον επαναφέρει στο παρόν. Το ερώτημα είναι επιτακτικό: Ποιος σκότωσε τον Στέφανο Κανταρτζή, και κυρίως γιατί τον σκότωσε;

Το βιβλίο κατά τη γνώμη μου είναι καλό. Όχι γιαυτό που είναι αλλά γιαυτό που θυμίζει. Έχοντας διαβάσει και αγαπήσει το Θεώρημα του παπαγάλου του Νενί Γκέτζ που μετέφρασε ο ίδιος ο συγγραφέας των Πυθαγορείων Εγκλημάτων, θα ήθελα κάτι πιο πρωτότυπο. Από αστυνομική άποψη, αν κάποιος έχει την προηγούμενη εμπειρία και γνωρίζει το θεώρημα της μη πληρότητας, τότε καταλαβαίνει αρκετά γρήγορα πως στο όλο εγχείρημα του Κανταρτζή υπάρχει μια πεπονόφλουδα την οποία ο συγγραφέας -- μαθηματικός κι ο ίδιος -- θα αναγκαστεί αργά ή γρήγορα να αποκαλύψει. Έτσι η λύση στο υποτιθέμενο μυστήριο γίνεται φανερή νωρίτερα από όσο θα έπρεπε και η τελική γεύση είναι μάλλον άχαρη. Το βιβλίο θα μπορούσε να έχει καλύτερη τύχη αν δεν υπήρχε το Θεώρημα, γιατί έτσι έχει τη μοίρα αυτού που λένε "επόμενος" ή "μας τα 'παν κι άλλοι".

Για να πούμε και τα καλά του όμως, οι περιγραφές του Παρισιού των αρχών του 20ου αιώνα είναι όμορφες, ο Πικάσο, που εμφανίζεται σαν περιστασιακός ήρωας του βιβλίου, εντυπωσιακά ... αθεόφοβος και το κλίμα που ο συγγραφέας μεταφέρει με αρκετή μαεστρία, ταξιδεύει ευχάριστα τον αναγνώστη σε διάφορα μέρη της νεώτερης ελληνικής και βαλκανικής ιστορίας.

Πιστεύω πως ο Τεύκρος Μιχαηλίδης έχει καλή πένα και θα ήθελα να γράψει και κάτι άλλο -- πιο πολύ δικό του.

Δολοφονία στο πλοίο των προσκυνητών

Του Peter Tremayne. Εκδοτικός Οίκος Θεμέλιο. Αθήνα 2005. Μετάφραση Νίκος Κούρκουλος. Τίτλος πρωτοτύπου: Act of mercy: A Celtic mystery.

Ένα ακόμη βιβλίο του Peter Tremayne με πρωταγωνίστρια τη δαιμόνια νομικό-μοναχή Φιντέλμα του Κάσελ.

Αυτή τη φορά το πεδίο δράσης της τοποθετείται σε ένα πλοίο που κατευθύνεται στην Ιβηρία. Οι συνεπιβάτες της είναι μία ομάδα προσκυνητών. Όταν ένας από αυτούς εξαφανίζεται, όλοι αρχικά πιστεύουν ότι πρόκειται για ατύχημα. Στην πορεία όμως προκύπτουν στοιχεία που παραπέμπουν σε σκαιή δολοφονία.

Η Φιντέλμα, με την ιδιότητά της ως dalaigh των δικαστηρίων, καλείται να εξιχνιάσει το μυστήριο και να αποδώσει τον ένοχο στη δικαιοσύνη.

Στη σειρά αυτή ενδιαφέρον παρουσιάζει η εσωτερική εξέλιξη της προσωπικότητας των ηρώων και κυρίως της πρωταγωνίστριας. Εξελίσσεται επίσης η ατομική τους ιστορία, την οποία μαθαίνουμε είτε βαθμιαία, είτε με αναδρομές στο παρελθόν μέσα από αναμνήσεις, διηγήσεις κτλ.

Το "Δολοφονία στο πλοίο των προσκυνητών" περιέχει άφθονες αναφορές σε προηγούμενα γεγονότα. Θα μάθουμε πολλά για τα φοιτητικά χρόνια της Φιντέλμα. Για πρώτη φορά πληροφορούμαστε την ύπαρξη ενός νεανικού έρωτά της και γνωρίζουμε τον Κίαν, ένα υπερφίαλο, ανόητο και ωραιοπαθή νεαρό που η συμπεριφορά του κατά τη διάρκεια της σχέσης τους σφράγισε τα τρυφερά της χρόνια και διαμόρφωσε αρνητικά τη στάση της στο θέμα των σχέσεων με το άλλο φύλο. Καθώς παρακολουθούμε τώρα την σημερινή του συμπεριφορά, βλέπουμε ότι τα νεανικά του ελαττώματα δεν τον εγκατέλειψαν, αλλά αντίθετα έχουν διογκωθεί. Η παρουσία του σοκάρει αρχικά τη Φιντέλμα, αλλά ο τρόπος που αντιμετωπίζει τα ζητήματα που προκύπτουν την ταρακουνάει, σβήνοντας τα φαντάσματα του παρελθόντος που την ταλάνιζαν. Οδηγείται έτσι αβίαστα στη σκέψη του μοναχού Αδόλφου.

Για όποιον αναρωτιέται πως μπορούν να συνδυαστούν οι απροκάλυπτοι έρωτες με τον μοναστικό βίο, υπάρχει απάντηση: Οι ιστορίες εκτυλίσσονται στον 7ο αι. μ.Χ. Η κατάσταση αυτή ήταν τότε αποδεκτή. Η σύναψη γάμου και η δημιουργία οικογένειας ανάμεσα στους μοναχούς δεν ήταν ασυνήθιστη. Κατά την περίοδο αυτή η Ιρλανδία βρίσκεται στο μεταίχμιο δύο εποχών. Χαρακτηρίζεται από θρησκευτικές, κοινωνικές και θεσμικές μεταλλάξεις που θα οδηγήσουν στη μετατροπή της από εθνικό βασίλειο σε θρησκευτικό κράτος του μεσαιωνικού κόσμου. Κάτι αντίστοιχο είχε ήδη συμβεί στον ελληνικό κόσμο κατά τον 4ο αι. μ.Χ.

Ο Peter Berresford Ellis (αυτό είναι το πραγματικό όνομα του Peter Tremayne) ανήκει στη σπάνια εκείνη κατηγορία επιστημόνων που είναι αριστοτέχνες στο γράψιμο βιβλίων της "παραλογοτεχνίας" που άπτονται της ειδικότητάς τους. Κινείται αριστοτεχνικά ανάμεσα σε δύο επίπεδα: του αστυνομικού μυθιστορήματος (στο οποίο κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη) και του διδακτικού εκλαϊκευμένου συγγράμματος (στο οποίο μας παρέχει στη σωστή δόση γνώσεις πάνω σε αυστηρά εξειδικευμένα θέματα). Ο αναγνώστης όχι μόνο δεν κουράζεται, αλλά με περιέργεια θα ανατρέξει στο ιστορικό σημείωμα που προτάσσεται για να αντλήσει περισσότερες πληροφορίες που αφορούν τον παράξενο για την εποχή μας κόσμο της εποχής αυτής.

Η εκδίκηση του Τίβερη

Του John Maddox Roberts, Μετάφραση Τιτίνα Σπερελάκη, Εκδόσεις Introbooks, Αθήνα 2007

Μια πολυκατοικία καταρρέει νύχτα στη Ρώμη θάβοντας στα ερείπιά όλους του ενοίκους της. Ο κεντρικός αποχετευτικός αγωγός της πόλης έχει να καθαριστεί μεγάλο χρονικό διάστημα και έτσι η Ρώμη θα πλημμυρίσει με την πρώτη μεγάλη βροχή. Αυτά και άλλα παράτυπα συμβαίνουν στην Ρώμη της παρακμής, όταν οι αιρετοί άρχοντες το μόνο που σκέφτονται είναι το γρήγορο και παράνομο κέρδος.

Ο John Maddox Roberts στο τελευταίο του βιβλίο με πρωταγωνιστή τον Δέκιο Καικίλιο Μέτελλο το νεότερο παρουσιάζει για μια ακόμα φορά τη ζωή της Ρώμης στα χρόνια του Ιουλίου Καίσαρα. Ο Δέκιος από τη θέση του αγορανόμου που κατέχει προσπαθεί να βρει τον ένοχο μιας διπλής δολοφονίας και ταυτόχρονο να ξεσκεπάσει την απάτη και τη διαφθορά των ιθυνόντων και των αρμόδιων για την ασφάλεια του λαού και την προστασία των μεγάλων δημοσίων έργων της πόλης.

Σε σύγκριση με παλιότερα έργα της ίδιας σειράς αυτό είναι το πιο αδύναμο και άτονο. Η πλοκή δεν πείθει ιδιαίτερα και σε κάποια σημεία το ανάγνωσμα γίνεται κουραστικό. Εκείνο που το σώζει είναι η χαριτωμένη και ασυμβίβαστη προσωπικότητα του Δέκιου.

Το σημάδι της τρίαινας

Της Fred Vargas, Μετάφραση Δημήτρης Ζαπώνης, Εκδόσεις Σύγχρονοι Ορίζοντες, Αθήνα 2005

Μία ακόμα περιπέτεια με πρωταγωνιστή τον Ανταμσμπέρ παρουσιάζει η Φρεντ Βαργκάς στο βιβλίο αυτό. Αυτή τη φορά η δράση μεταφέρεται έξω από τα σύνορα της Γαλλίας, στον μακρινό Καναδά. Ο επιθεωρητής ξεκινώντας από νεανικά βιώματα προσπαθεί να εξιχνιάσει ένα φόνο που σφράγισε τη ζωή του, αλλά και άλλους φόνοους που ακολούθησαν φαινομαινικά ασύνδετους και με πάντα γνωστό τον δράστη. Ωστόσω ο πραγματικός δολοφόνος διαφεύγει. Ο Ανταμσμπέρ έχει την ευφυία να τον διαγνώσει και την υπομονή να τον κυνηγήσει για πολλές δεκαετίες.

Συμπαραστάτες του οι γνωστοί από παλιότερες περιπέτειες μοίραρχος Νταγκλάρ και η ηλικιωμένη κυρία Κλεμαντίν. Σ΄αυτούς θα προστεθούν νέοι συνεργάτες ορθόδοξοι και ανορθόδοξοι και όλοι μαζί θα προσπαθήσουν να βρούν τον εφυέστατο, ικανότατο και διαταραγμένο δολοφόνο.

Οχτώ

Της Katherine Neville, Εκδόσεις Λιβάνη, Αθήνα 2005

Εδώ και μερικές μέρες έχω ξεκινήσει το διάβασμα του "Οχτώ".

Μεγάλο κι ίσως τραβηγμένο αλλά μέχρι τώρα διαβάζεται. Το βιβλίο εξελίσσεται ταυτόχρονα σε δυο γραμμές δράσης. Η μια στα τέλη του 18ου αιώνα (κατά τη Γαλλική Επανάσταση) και η άλλη στις αρχές της δεκαετίας του 70 (λίγο πριν την πετρελαϊκή κρίση).

Στην καρδιά της ιστορίας υπάρχει ένα φοβερό μυστήριο για ένα σκάκι με τρομερές δυνάμεις από την εποχή των Φοινίκων που δώρισαν Μαυριτανοί στον Καρλομάγνο κι αυτός το έκριψε σε κάποιο Αββαΐο στα Πυρηναία. Αυτό το μυστήριο καλά θα κάνει η συγγραφέας να αποκαλύψει στο τέλος, διότι στις 370 σελίδες που διάβασα όλο πλησιάζουμε κι όλο απέχουμε. Η αλήθεια είναι πως στο βιβλίο μπλέκουνε πολλά πράγματα τα οποία για τις ανάγκες της ιστορίας περιβάλλονται με μυστικιστική αίγλη. Επίσης στο έργο συμμετέχουν και πολλοί μεγάλοι της εποχής, άλλοι σε βασικούς ρόλους όπως ο Ταλεϊράνδος, και η Αικατερίνη της Ρωσίας κι άλλοι σαν guest starts όπως ο Οϊλερ, ο Μπαχ μέχρι και ο Μέγας Ναπολέων.

Όπως είπα και στην αρχή το βιβλίο είναι τραβηγμένο, αλλά είναι καλοκαίρι και όσο η ζέστη μας κρατάει αδρανείς μπορούμε να παρηγοριόμαστε με τη δράση των ηρώων.

---

Επιτέλους, τέλος! 27-07-2007. Χθες το απόγευμα διάβασα και την 766η σελίδα και μπορώ να αποφανθώ αβίαστα πως έχω διαβάσει βιβλία μεγαλύτερα και καλύτερα Δηλαδή για να μη παρεξηγηθώ, θα μπορούσε να είναι ένα φοβερό σενάριο για πιασάρικη αμερικάνικη τηλεταινία ταινία με τον Ζαν Κλωντ Βαν Νταμ σε βασικό ρόλο. Η σελίδα που αποκαλύπτει το μυστήριο του σκακιού είναι περίπου η 750. Το ίδιο το μυστήριο ... Μπαίνω σε μεγάλο πειρασμό να το αποκαλύψω, αλλά θα είναι αμαρτία για όποιον τολμηρό ξεκινήσει το διάβασμα.

Πάντως αυτοί οι αμερικάνοι δεν παίζονται με τίποτα. θα κλείσω με ένα μόνο σχόλιο. Ανάμεσα στους κακούς είναι και ο συνταγματάρχης Καντάφι!