Το έγκλημα στο Ψυχικό

Του Παύλου Νιρβάνα. Εκδόσεις Παρατηρητής 1986.

Μάλιστα. Του Παύλου Νιρβάνα. Πριν 100 περίπου χρόνια γράφτηκε. Και δεν είναι ακριβώς αστυνομικό, αλλά παρωδία αστυνομικού μυθιστορήματος. Ο συγγραφέας προσπάθησε να επιτύχει με ένα σμπάρο δύο τρυγόνια: την διακωμώδηση του είδους αυτού του γραπτού λόγου και της κοσμικής ζωής της αστικής τάξης, που κατά την γνώμη του διακατέχεται από επιπολαιότητα.

Η σάτιρα ξεκινά από το ίδιο το όνομα του ήρωα: Μολοχάνθης! Και όσο ξενέρωτο είναι το όνομά του, άλλο τόσο είναι και αυτός. Σαν βραστή μολόχα!

Προσπαθώντας να δώσει λίγο νόημα στην βαρετή ζωή του, ομολογεί ένα φόνο που δεν διέπραξε. Για την ακρίβεια κάνει τα αδύνατα δυνατά ώστε να τον συλλάβουν και να γίνει ήρωας. Το πρώτο το πετυχαίνει. Και το δεύτερο εν μέρει. Ωραίες κορασίδες της υψηλής κοινωνίας τον επισκέπτονται και τον φροντίζουν. Η μολόχα μετατρέπεται σε Αλθαία. Τι μεγαλεπήβολο όνομα για το ταπεινό φυτό! Η εφήμερη δόξα του όμως σε λίγο σβήνει και του μένουν της φυλακής τα σίδερα! Όλοι οι γνωστοί του τον αποκηρύττουν ακόμα και ο άγνωστός του κύριος Χαμομήλης, που δηλώνει στην εφημερίδα ότι ουδεμία σχέση έχει με το άτομό του.

Χάρη στα αδιάσειστα στοιχεία που φρόντισε να κατασκευάσει η ενοχή του αποδεικνύεται περίτρανα. Τώρα μετανιώνει, αλλά είναι αργά.

Θα γλυτώσει ή όχι;

Είναι μικρό βιβλιαράκι και διαβάζεται ευχάριστα με ένα μόνιμο μειδίαμα στα χείλη.

Έχει τη γλώσσα των κειμένων αυτής της εποχής, λίγο ανοίκεια σήμερα, θυμίζει Πηνελόπη Δέλτα και παιδικό μυθιστόρημα. Έχει την αθωότητα των γραπτών εκείνης της εποχής, των ανθρώπων και του τρόπου αντιμετώπισης των καταστάσεων. Λίγο αφελές ίσως, οι χαρακτήρες μπορεί να μη πείθουν πολύ, αλλά είπαμε: πρώτον είναι σάτιρα και δεύτερον γράφηκε πριν από 100 χρόνια!

Φορμόλη

Του Αρναλδούρ Ινδρίδασον. Μετάφραση: Έφη Τσιρώνη. Εκδοτικός Οργανισμός Λιβάνη 2007. Τίτλος πρωτοτύπου: Arnaldur Indridason Myrin.

Ένα από τα καλύτερα αστυνομικά που έχω διαβάσει. Και αυτό, γιατί πέρα από την καθαρά αστυνομική πλοκή που είναι πολύ καλά δομημένη, θίγει μερικά ιδιαίτερα ανθρώπινα θέματα. Αρχικά φαίνεται ζοφερό σύντομα όμως αυτό το στοιχείο παύει να ενοχλεί διότι ο αναγνώστης συνεπαρμένος από την υπόθεση και τον τρόπο γραφής συνεχίζει την ανάγνωση με αμείωτο ενδιαφέρον.

Ένας φόνος γίνεται στο Ρέυκιαβικ και η Αστυνομία καλείται να τον εξιχνιάσει. Ο Έρλενδουρ και η ομάδα του αναλαμβάνουν.

Το θύμα, ένας άνδρας γύρω στα 70 ονόματι Χόλμπεργκ, πολύ σύντομα χάνει τη συμπάθεια του αναγνώστη, καθώς αποδεικνύεται ότι στα νιάτα του υπήρξε βιαστής, άπαξ τουλάχιστον, πιθανόν κατ΄εξακολούθησιν.

Ο καρπός του βιασμού του είναι ένα κοριτσάκι, η Έιδουρ, που πέθανε στα 4 της χρόνια. Η μητέρα της, η Κόλμπριν, μετά 3 χρόνια αυτοκτόνησε από τη θλίψη της. Η μοναδική εναπομείνασα συγγενής, μια γριά τώρα θεία, πείθεται με δυσκολία να παράσχει βοήθεια στην Αστυνομία.

Στην πορεία της έρευνας αποδεικνύεται ότι η Έιδουρ έπασχε από κάποια σπάνια γενετική ασθένεια. Για ευνόητους λόγους αναζητούνται και άλλα θύματα του Χόλμπεργκ, λόγω της πιθανότητας να υπάρχουν απόγονοι, νοσούντες ή φορείς της ασθένειας. Η γυναικεία κοινωνία στην οποία απευθύνονται όμως, σοκαρισμένη, σιωπά. Ποια θα ομολογείσει έναν βιασμό 40 χρόνια μετά που συνέβη;

Η Ισλανδία είναι μικρή χώρα. Και απομονωμένη γεωγραφικά. Το αποτέλεσμα είναι ποικίλοι βαθμοί συγγένειας των κατοίκων της που περιπλέκεται στο βάθος του χρόνου.

Με σκοπό την διάγνωση και καταπολέμηση κληρονομικών ασθενειών δημιουργείται μία Τράπεζα γενετικού υλικού. Παρενέργειά της: περιπλοκές της πατρότητας! Με τον τρόπο αυτόν και άλλο θύμα του Χόμπεργκ αποκαλύπτεται. Εγώ όμως δεν πρέπει νομίζω να αποκαλύψω περισσότερα για την υπόθεση.

Τίποτα δεν με εμποδίζει ωστόσο να αναφερθώ στον κύριο ερευνητή που παρουσιάζεται όχι σαν υπεράνθρωπος, αλλά με προβλήματα και πάθη και αδυναμίες. Ο αστυνομικός Έρλενδουρ είναι με μια πρώτη ματιά ο πιο ακατάλληλος για να αναλάβει αυτή την υπόθεση (και οποιαδήποτε άλλη, εδώ που τα λέμε). Άρρωστος, με διαλυμένη την οικογένειά του από νωρίς και τα δύο του παιδιά να έχουν πάρει την κατρακύλα των ναρκωτικών, μόνο στην έρευνα δεν μπορεί να έχει το μυαλό του. Σταδιακά όμως όλα αυτά εξομαλύνονται και αρχίζει να δημιουργεί μια πολύ τρυφερή σχέση με την κόρη του.

Στους αντίποδες, ο πατέρας εκείνος που κακοποιεί σεξουαλικά την κόρη του από μικρή και την εξωθεί σε ακραίους τρόπους αντιμετώπισης του προβλήματος.

Ένα άλλο αξιοπρόσεκτο στοιχείο του έργου, είναι η γνωριμία με τα Ισλανδικά ονόματα και τον τρόπο που τα χειρίζονται. Οι Ισλανδοί δεν έχουν επίθετα. Ο καθένας προσδιορίζεται με το όνομα του πατέρα του και την κατάληξη -σον ή -ντότιρ ανάλογα με το φύλο του. Είναι ενδιαφέρον, επειδή κάτι παρόμοιο γινόταν στην αρχαία Ελλάδα (π.χ. Περικλής Ξανθίππου). Το σύστημα αυτό υπήρχε επίσης στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και είχε διατηρηθεί μέχρι πριν λίγα χρόνια στην μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης (π.χ. Ιμπραήμ Χουσεΐν Ογλού. Ο γυιός του θα λέγεται π.χ. Εκρέμ Ιμπραήμ Ογλού). Νομίζω ότι στην Κύπρο υπάρχει ακόμα, σε μερικές οικογένειες τουλάχιστον (π.χ. Κωστής Σπύρου, Σπύρος Κωνσταντίνου).

Και τέλος, ανακάλυψα από είχε δανειστεί ο Τόλκιν τα ονόματα που λήγουν σε -ντουρ!

Αντιός, Χεμινγουέϊ

Του Λεονάρδο Παδούρα. Μετάφραση Κώστας Αθανασίου. Εκδόσεις Καστανιώτη 2007. Τίτλος πρωτοτύπου: Leonardo Padura, Adios Hemingway

- Τι είναι χειρότερο από ένα κακό βιβλίο;
- Ένα βαρετό βιβλίο.

Το βιβλίο που μόλις διάβασα δεν ήταν καθόλου κακό. Και λογοτεχνία είχε, και ψήγματα χιούμορ διέθετε, και στην πρόσφατη ιστορία αναφερόταν. Ήταν όμως αφάνταστα βαρετό. Του έλειπε το "χου", αυτό το μαγικό πράγμα που σε κάνει να θέλεις να πας παρακάτω, να δεις τι θα κάνουν οι ήρωες, να σκεφτείς και συ πάνω στα τεκταινόμενα. Ο συγγραφέας (εμβριθής γνώστης της ζωής, της δράσης και των γραπτών του Χεμινγουέϊ) κατόρθωσε να σκοτώσει (από έναν τουλάχιστον αναγνώστη, εμένα) κάθε περιέργεια, κάθε επιθυμία για τη συνέχεια της ιστορίας. Ήταν τόσο χάλια που ούτε το συγγραφικό εύρημα με τα δύο χρονικά επίπεδα της δράσης (παρόν και 1958) ούτε η προσεγμένη μετάφραση δεν κατόρθωσαν να τη σώσουν.

Κατάφερα ωστόσο και την τελείωσα.

Εν ολίγαις λέξεσιν ο μύθος είναι ο εξής: Στον κήπο του σπιτιού του Χεμινγουέϊ, στην Κούβα, βρίσκεται ένα πτώμα. Η αστυνομία προσπαθεί να διαλευκάνει το έγκλημα αυτό που συνέβη πριν 40 χρόνια. Ήταν ο Χεμινγουέϊ ο δράστης ή όχι; Επιστρατεύουν για το σκοπό αυτό ένα πρώην αστυνομικό τον Μάριο Κόντε που κυνηγιέται από τα δικά του φαντάσματα και θεωρεί προσωπική υπόθεση την εύρεση της αλήθειας. Την οποία και βρίσκει.

Μου άφησε πικρή γεύση. Ήξερα ότι ο Χεμινγουέϊ δεν υπήρξε ο καλύτερος των ανθρώπων, αλλά το μυθιστόρημα αυτό τον απομυθοποίησε εντελώς, τον εξευτέλισε στο έπακρο. Έτσι τουλάχιστον το εξέλαβα εγώ.

Μια σύσταση έχω να κάνω σε όποιον το συναντήσει στο βιβλιοπωλείο: Μακρυά!!!!!!!!!

Η συνωμοσία της Πήλινης Βίβλου

Της Navarro Julia. Μετάφραση Δάειρα Ζιούβα. Εκδόσεις Πατάκη 2007.

Το κίνητρο υπάρχει, και πιο ισχυρό δε γίνεται. Εκείνο που αναζητείται μέχρι σχεδόν την τελευταία σελίδα και την εκπνοή του μυθιστορηματικού χρόνου, είναι η ευκαιρία.

Ευκαιρία για τη διάπραξη φόνου ή σειράς φόνων από ομάδα δολοφόνων. Τέσσερις παιδικοί φίλοι που σήμερα διαπρέπουν στον τομέα τους επιθυμούν το θάνατο κάποιου ονόματι Άλφρεντ Τάννενμπεργκ και τον ξεκληρισμό της οικογένειάς του. Παραδόξως, αυτοί είναι οι καλοί και ο αναγνώστης ταυτίζεται μαζί τους. Η δολοφονία που σχεδιάζουν έχει το ένδυμα της εκδίκησης, για την οποία ορκίστηκαν παιδιόθεν. Το θύμα τους, χαμένο για πάνω από 50 χρόνια, εμφανίζεται ξαφνικά στο προσκήνιο και οι ίδιοι, υπερήλικες πια, αδυνατούν να εκπληρώσουν τον παιδικό τους όρκο. Προσλαμβάνουν λοιπόν επαγγελματία δολοφόνο.

Ο κακός της ιστορίας (και το θύμα της σχεδιαζόμενης δολοφονίας όπως είπαμε) ανήκει επίσης σε μία παρέα τεσσάρων παιδικών φίλων που και αυτοί διαπρέπουν, αλλά σε τομείς της διαφθοράς. Μόνο μία αδυναμία έχει αυτός ο σκαιός άνθρωπος: την εγγονή του. Και μία εμμονή: να βρει την Πήλινη Βίβλο.

Πρόκειται για μία σειρά πινακίδων γραμμένων με σφηνοειδή γραφή που ανακαλύφθηκαν κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες στην ευρύτερη περιοχή της προϊστορικής Ουρ στη Μεσσοποταμία. Στο σημερινό Ιράκ του Σαντάμ Χουσεϊν δηλαδή. Οι πινακίδες αυτές αναφέρουν ότι κάποιος γραφέας, ονόματι Σαμάς, πρόκειται να καταγράψει την Γένεση όπως του την διηγήθηκε ο Πατριάρχης Αβραάμ προτού να ξεκινήσει με τη φυλή του για τη Γη της Επαγγελίας. Αν στις πινακίδες αυτές ιστορείται η Γένεση, όπως την ξέρουμε από την κωδικοποιημένη της μορφή στο πρώτο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης, τότε πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις όλων των εποχών που θα αλλάξει πολλά δεδομένα στην αρχαιολογία, την ιστορία και προπαντός στη Θρησκεία.

Δύο είναι δηλαδή οι πόλοι γύρω από τους οποίους κινούνται με φρενήρη ρυθμό οι ήρωες και οι αναγνώστες: η δολοφονία και η αρχαιολογική ανακάλυψη.

Δε μπορώ να συνεχίσω την ιστορία χωρίς να αποκαλύψω πράγματα που η συγγραφέας δε θα ήθελε να γίνουν γνωστά από την αρχή. Η ίδια διαφύλαξε την κάθε αποκάλυψη και μας την δίνει με μαεστρία και με το σταγονόμετρο, κρατώντας αμείωτη την αγωνία και το ενδιαφέρον μέχρι το τέλος. Αφήνει μάλιστα ανοιχτό το ενδεχόμενο της τελικής κάθαρσης στην κρίση του αναγνώστη.

Από τα βιβλικά χρόνια μέχρι το σήμερα ξετυλίγεται λοιπόν αυτή η συναρπαστική περιπέτεια με πολλές ανατροπές και έξυπνη αληθοφανή λύση στο ζωτικό για την έκβαση του μυθιστορήματος θέμα της ύπαρξης των πινακίδων.

Το ευχαριστήθηκα το βιβλίο.

Δεν μπορώ να αντισταθώ όμως στον πειρασμό να αναφέρω δύο οφθαλμοφανή (για τον ειδικό) μεταφραστικά λάθη: για τα αρχαία αντικείμενα δεν χρησιμοποιούμε τη λέξη επισκευάζονται, αλλά συντηρούνται. Όσο για τις πήλινες πινακίδες είναι λάθος που τις αποκαλεί "πλάκες". Η λέξη αυτή παραπέμπει σε λίθινα και μεγάλου μεγέθους ενεπίγραφα μνημεία.

Στην συγγραφέα δεν θα συγχωρήσω τον τρόπο διεξαγωγής της ανασκαφής, απαράδεκτο κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες.

Και ένα τελευταίο. Ο τίτλος του βιβλίου στο πρωτότυπο είναι La biblia de barro. Θα μπορούσε να αποδοθεί στα ελληνικά "Η Πήλινη Βίβλος". Η λέξη "συνωμοσία", που επιλέχτηκε προφανώς για να προσελκύσει αναγνώστες, ήταν κατά τη γνώμη μου άστοχη και περιττή. Όσο για τη λέξη "Βίβλος", εδώ το λάθος οφείλεται στην συγγραφέα. Ο όρος περιλαμβάνει το σύνολο των βιβλίων της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης και όχι ένα μόνο από αυτά. "Βίβλος" δηλαδή είναι αυτό που λέμε στα ελληνικά "Αγία Γραφή". Τον πρώτο όρο τον χρησιμοποιούν, απόσο ξέρω, οι Δυτικές Εκκλησίες (Καθολικοί-Διαμαρτυρόμενοι), τον δεύτερο οι Ορθόδοξες Ανατολικές. Δεν θέλω να πω ότι στα ελληνικά είναι λάθος να χρησιμοποιούμε τη λέξη Βίβλος, είναι πάντως αδόκιμο.