Επιστροφή από τη Λήθη

Του Λεωνίδα Χατζηνικολάου. Εκδόσεις Νέα Σύνορα Α. Α. Λιβάνη 1998.

Πάνε δέκα χρόνια που διάβασα το βιβλίο αυτό, και τις λεπτομέρειές του τις έχω ξεχάσει. Θέλω όμως να το συστήσω σαν ένα από τα καλύτερα του είδους (αλήθεια πώς ονομάζεται;) που δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από τους Ιλλουμινάτι και τον Κώδικα Ντα Βίντσι.

Έχει επιπλέον και το προσόν ότι αναφέρεται στα καθ΄ημάς.

Η δράση διεξάγεται σε δύο επίπεδα: το ένα στην ελληνική πραγματικότητα του σήμερα, το άλλο στην εποχή του Τσιμισκή, τον 10 αιώνα δηλαδή. Οι πρωταγωνιστές του πρώτου επιπέδου είναι ο αρχιτέκτονας Νικήτας Παλαιολόγου και η αρχαιολόγος Αναστασία Ροζάκη.

Το μήλον της Έριδος είναι ένα παλιό χειρόγραφο που ανακάλυψε ο θείος του Νικήτα μοναχός Γρηγόριος στα έγκατα της Μονής Σινά. Το έγγραφο αυτό συντάχθηκε την εποχή του Τσιμισκή, και καταχωνιάστηκε πάραυτα. Αν γίνουν γνωστά αυτά που γράφει, θα ανατραπούν οι αξίες του κόσμου όλου. Θρησκείες θα καταποντιστούν, πιστοί θα προδοθούν, έθνη θα χάσουν την ταυτότητά τους, κοντολογίς θα έρθει το πάνω κάτω. Πρέπει λοιπόν ή όχι να κοινοποιηθεί; Αυτό έχετε τη δυνατότητα να το σκεφθείτε διαβάζοντας τις 600 τόσες σελίδες -αν προλάβετε δηλαδή να κάνετε κάποια σκέψη. Η αφήγηση θα σας συνεπάρει (εννοώ με αυτό ότι συνεπήρε εμένα) και δεν θα το αφήσετε από τα χἐρια σας προτού αποσπάσετε το μυστικό (εννοώ ότι είχα αφήσει τη δουλειά μου και διάβαζα μέχρι τελικής πτώσεως. Σκεφτόμουν μάλιστα μήπως αυτή κατά βάθος ήταν και η επιθυμία αυτής που μου το είχε δανείσει: να με ξεκάνει).

Ο λόγος που γράφω γιαυτό μετά από τόσο καιρό (και αφού πέρασε ένας χρόνος που το είχα στα υπόψη του ιστολογίου) είναι ότι μας έχει κατακλύσει τόση ανοησία με παρόμοια έργα, που πρέπει να ξεχωρίσουμε μερικά.

Ο κ. Χατζηνικολάου έκανε άριστη δουλειά. Τα ιστορικά στοιχεία του ήταν ακριβή τα αρχαιολογική δεδομένα επίσης. Η φαντασία του υπεισήλθε εκεί ακριβώς που έπρεπε να υπεισέλθει, αξιοποίησε αστικούς μύθους και μεσαιωνικούς θρύλους και έπαιξε με τους ανομολόγητους πόθους των Ελλήνων. Ένα μόνο έχω να του παρατηρήσω: δεν χρειάζονταν τόσες περιγραφές των ιδιωτικών στιγμών των ηρώων. Το έργο του έστεκε μια χαρά, ήταν περιττός αυτού του είδους ο κράχτης.

Το είδος αυτό των μυθιστορημάτων έχει κατηγορηθεί από αρκετούς, λόγω του ότι παραποιούν την ιστορική αλήθεια. Όντως, το κάνουν. Άλλωστε αυτή είναι η μαγεία τους, αλλά και η διαφορά τους από τα ιστορικά μυθιστορήματα: το ότι χρησιμοποιούν πραγματικές ιστορικές ψηφίδες ετερόκλητες όμως από χρονική και κάθε άλλη άποψη, τις ανακατεύουν καλά-καλά στην κάλπι, και μετά μας παραδίδουν το αποτέλεσμα.

Αν ο μαέστρος είναι καλός, θα ακούσουμε καλή μουσική. Αν όχι, θα θάψουμε το έργο του στο ιστολόγιό μας.